De zuil en het forum van keizer Trajanus
Hij overwon na een serie gewelddadige confrontaties het barbaarse rijk der Daciërs, in het oosten van Europa. Dat succesverhaal moest natuurlijk verteld en herdacht worden – niet in een geschiedenisboek, maar in een meer dan 150 scènes tellend beeldverhaal op een monumentale zuil in het hart van Rome. Keizer Trajanus (53-117) verzekerde zich er daarmee van nooit in de vergetelheid te raken.
Tegenwoordig prijkt hoog boven op de Zuil van Trajanus, die naast het eeuwen later gebouwde monument voor de eerste Italiaanse koning Victor Emmanuel II een beetje verbleekt, een bronzen beeld van de heilige Petrus. Dat beeld stond er uiteraard oorspronkelijk niet op, maar Petrus waakt al sinds de renaissance over de zuil en de ruïnes van het zogenaamde Forum van Trajanus.
Trajanus kwam in het jaar 98, als eerste niet uit Italië afkomstige keizer, aan de macht in Rome. Hij had een glansrijke carrière in het Romeinse leger opgebouwd en werd door keizer Nerva (die zelf maar twee jaar regeerde) geadopteerd en daarmee aangewezen als troonopvolger. Daarna ging de van oorsprong Spaanse Trajanus trots door het leven als Marcus Ulpius Nerva Traianus Augustus.
Relatieve rust en stabiliteit zouden de regeringsperiode van Trajanus kenmerken. Sinds Augustus was er in Rome niet meer een keizer geweest die zo populair was en zo’n goede naam had als Trajanus. De regering van Trajanus (die duurde van 98 tot aan zijn dood in 117) werd de nieuwe standaard, waartegen toekomstige regeringen werden afgewogen.
Trajanus was de laatste keizer die in zijn eigen naam een groot forum liet aanleggen in Rome. Hij trad daarmee in het voetspoor van grote namen als Julius Caesar, Augustus en Vespasianus. Trajanus zorgde er wel voor dat zijn forum alle andere in omvang overtrof. Het Forum van Trajanus kenmerkt zich tegenwoordig vooral door de enorme hoeveelheid afgebrokkelde zuilen die je ziet staan – deels resten van de zuilengalerijen die aan de flanken stonden, deels overblijfselen van de gigantische Basilica Ulpia.
De meest markante verschijning is de gigantische Zuil van Trajanus, waarop van beneden naar boven een lange serie reliëfs te volgen is. Afgebeeld wordt, in een soort antieke stripvorm, de verovering van Trajanus op Dacië. De buit uit die oorlog had voor de hele financiering van de bouw van het forum gezorgd. Geen gering project: flinke stukken grond moesten ervoor worden afgegraven. De capabele Griekse architect Apollodorus van Damascus overzag het hele bouwprogramma.
Tegelijk met de aanleg van het forum begon men ook met de bouw van de zogenaamde Mercati Traiani – de Markten van Trajanus. Vanaf de Zuil van Trajanus kun je de achterzijde van dat marktcomplex zien, aan de achterkant van het forum, maar om een beter beeld te krijgen neem je de Via Magna Magnanapoli omhoog, om aan de achterkant van het Trajanus’ forum uit te komen. Aan Via IV Novembre 94 vind je de ingang van het Museo dei Fori Imperiali, dat gebouwd is tussen de resten van de antieke Mercati di Traiano.
Van oudsher zijn de markten simpelweg geïnterpreteerd als een soort groot antiek winkelcomplex (met meer dan 170 winkelruimtes), maar tegenwoordig wordt ook wel gedacht dat het eerder functioneerde als een soort kantoorcomplex dan als een commercieel centrum. Volgens deze nieuwe lezing deden veel van de ruimtes dienst als kantoor voor de administratie en het dagelijks reilen en zeilen van het naastgelegen forum.
Bezoek het Museo dei Fori Imperiali om alles te weten te komen over de geschiedenis van Trajanus’ forum en markten, en die van de keizerfora in het algemeen. Je hebt via het museum bovendien toegang tot het archeologische gebied, waar je naar hartenlust tussen de ruïnes kunt wandelen.