Donkere wolken boven Rome
In het jaar 180 (na Christus) sterft Marcus Aurelius, die ook wel de ‘keizer-filosoof’ wordt genoemd. Hoewel hij er niet per se een uitgesproken filosofisch leven op na heeft gehouden, geldt zijn regering als een periode van ‘goede heerschappij’ – nu, maar ook in de oudheid al. Na zo’n ideale heerser kon het eigenlijk alleen maar bergafwaarts gaan.
Dat gebeurde. Maar misschien wel op een grotere schaal dan wie dan ook verwacht had. Donkere wolken pakten zich samen boven Rome, en wierpen een schaduw over de Eeuwige Stad die meer dan een halve eeuw zou blijven hangen. Talloze troonpretendenten, burgeroorlogen, kindkeizers en een allesvernietigende uitbraak van de ‘Antonijnse pest’ (mazelen? Pokken?) teisterden in deze periode het Romeinse rijk.
Ooggetuige
Herodianus, naar eigen zeggen ooggetuige en functionaris ‘in keizerlijke en openbare dienst’, beschrijft deze turbulente periode in een verslag dat onlangs in een herziene vertaling is verschenen, onder de goed gekozen titel Donkere wolken boven Rome. Het Romeinse rijk in de derde eeuw.
Herodianus beschrijft gebeurtenissen vaak beknopt, maar is goed in het opdissen van veelzeggende details, die zijn verhaal levendig maken, dichtbij de lezer halen. Bijvoorbeeld als hij de broedermoord beschrijft die de beruchte keizer Caracalla begaat (hij doodt zijn kleine broertje Geta in het bijzijn van hun moeder, Julia Domna). Een fragment:
‘Ze haatten elkaar, intrigeerden tegen elkaar. Beiden lieten geen middel onbeproefd om de ander uit de weg te ruimen en de alleenheerschappij te verwerven. (…)
Bij die openlijke vijandschap tussen beide broers in alles wat ze deden, tot de meest futiele zaken aan toe, trachtte hun moeder hen te verzoenen. Op een dag besloten ze het rijk op te splitsen, zodat ze elkaar niet in Rome zouden blijven belagen. (…)
Terwijl ze die plannen uiteenzetten keek iedereen mismoedig naar de grond. Daarop nam Julia het woord.
‘Land en zee, lieve zoons, willen jullie verdelen, daar hebben jullie iets op bedacht: de continenten zijn gescheiden, zeggen jullie, door de tussenliggende Pontus-stroom. Maar jullie moeder? He willen jullie die scheiden? Hoe moet ik, ongelukkige vrouw, mijzelf verdelen of opsplitsen? Dood mij dus maar eerst, dan kan ieder zijn helft van mij begraven. Dan ben ik samen met land en zee over jullie verdeeld!’
(…)
Op een keer waren de broers samen bij hun moeder, Geta uit liefde voor haar, Antoninus voor de beoogde aanslag. Toen doorstak hij zijn broer. Geta werd dodelijk getroffen, zijn bloed stroomde over de borst van zijn moeder en hij overleed.’
Verder lezen?
Donkere wolken boven Rome
Herodianus
Vertaling: M.F.A. Bok, herzien door Vincent Hunink
Inleiding en toelichtingen: Olivier Hekster
€ 19,99
Bestel Donkere wolken boven Rome via deze link bij Bol.com